Sen to konieczność fizjologiczna wszystkich żywych organizmów, jest czułym barometrem kondycji psychicznej człowieka. Chroni organizm przed wyczerpaniem i pozwala zregenerować siły przed zmaganiami dnia następnego; podczas snu następuje odnowa życiodajnych funkcji. Człowiek nie może żyć bez snu, sen jest niezbędny dla zdrowia i urody. Dobrze przespana noc daje człowiekowi dobre samopoczucie umysłu i ciała, czyni go twórczym w pracy, skoncentrowanym na drodze, szczęśliwym, optymistycznie nastawionym do życia.
Bezsenność, według najnowszej klasyfikacji schorzeń, jest to niewystarczająca ilość snu lub niedostateczna jakość snu występująca co najmniej trzy razy w tygodniu i utrzymująca się co najmniej jeden miesiąc. Jest ona zwykle związana z zaburzeniami emocjonalnymi, oddechowymi, bólem, stosowaniem środków pobudzających, odstawieniem leków uspokajających, złą higieną, stanami depresyjnymi, problemami w pracy lub w rodzinie, nadużywaniem alkoholu, kofeiny, niektórych leków odchudzających, przeciwbólowych z kofeiną. Bezsenność może być również objawem wielu schorzeń, np. chorób płuc, serca, choroby wrzodowej, nadczynności tarczycy, reumatyzmu.
Istnieją postacie bezsenności, które mogą być zwiastunem poważnej choroby.
Bezsenność trwająca kilka dni nazywa się przygodną. Bezsenność, która nie trwa dłużej niż trzy tygodnie nazywana jest krótkotrwałą. Te dwie postacie bezsenności mogą być reakcją na jakieś wydarzenie, przeżycie związane z przewlekłym stresem (np. żałoba), przekroczeniem stref czasowych, zmianą klimatu, bądź miejsca pobytu; powodują odczuwanie senności i zmęczenia w ciągu dnia. Często mijają samoistnie, w niektórych przypadkach wystarczy krótkie leczenie terapeutyczne. Zaburzenie snu trwające dłużej niż miesiąc prowadzi do stanu zwanego bezsennością przewlekłą. Najczęstszym podłożem bezsenności przewlekłej są zaburzenia emocjonalne, przede wszystkim nerwice, depresje, choroba alkoholowa, nadużywanie leków, substancji psychoaktywnych.
Oprócz wymienionych przyczyn zaburzenia snu mogą być spowodowane m.in. zespołem niespokojnych nóg, bezdechem podczas snu.
Najpoważniejsza jest bezsenność pojawiająca się nad ranem; jest to jeden z objawów depresji endogennych, które mogą stać się nawet przyczyną zagrożenia życia jeśli stan ten nie jest leczony. Chory na depresję, szczególnie endogenną, łatwo zasypia, lecz wybudza się po kilku godzinach snu i ok. 4 nad ranem nie może ponownie zasnąć. W depresji endogennej bardzo charakterystyczne jest złagodzenie, a nawet ustąpienie objawów po południu lub wieczorem. W zespole depresyjnym może pojawiać się sen przerywany, płytki, niespokojny, z lękiem lub koszmarami i budzeniem się w nocy. W porannym, przedwczesnym obudzeniu się pojawia się napięcie, niepokój z niemożnością ponownego zaśnięcia. Typowym objawem depresji jest uczucie ciągłego zmęczenia.
Sen nie jest stanem jednorodnym, podczas jednej nocy cyklicznie przechodzimy przez szereg faz snu.
Faza 0 - (drzemka) lub stan Alfa. Taki stan charakteryzuje się uczuciem odprężenia tuż przed zaśnięciem. W tym stanie zapis EEG wykazuje obecność regularnych drobnych fal o niskiej amplitudzie, czyli fal Alfa.
Faza 1 - Wchodzimy w stan Theta. Powoli tracimy kontakt z rzeczywistością, udając się do świata snu. Zapis EEG jest bardziej spokojny, wynosi ok. 3-7 cykli na sekundę. Stan ten trwa od 30 s. do 10 min.
Faza 2 - jest to już głębszy sen, zapis EEG pokazuje na przemian dwa rodzaje fal: szybkie 12-14 cykli na sekundę, następuje podniesienie amplitudy (tzw. "wrzeciona") oraz pojedyncze wysokie drgnięcia (tzw. "kompleksy").
Faza 3 - w zapisie EEG pokazują się "zygzaki gęste" oraz pojawiają się jeszcze „wrzeciona” i „kompleksy”, a także co pewien czas fale Delta, czyli 1-3 cykli na sekundę. Człowiek w tej fazie odpręża się, nadal zapadając w głębszy sen.
Faza 4 - jest to już głęboki sen, następuje po tym, gdy fale Delta przeważają nad pozostałymi. Oddech jest miarowy, ciało maksymalnie rozluźnione, a temperatura ciała i ciśnienie krwi osiągają najniższy poziom. Żeby osiągnąć taki stan, człowiek potrzebuje ok. 30 min., w tym stanie obudzenie jest trudne. Aktywność mózgu zaczyna wzrastać po ok. 30 min. i osoba przechodzi w fazę 3 i 2.
Faza 5 (REM) - ruchy gałek ocznych stają się szybsze, waha się ciśnienie krwi, spłyca się oddech. Przeżywamy swoje marzenia senne, ruchy gałek ocznych są szybkie. Faza ta trwa ok 10 min, taki sen nazywa się paradoksalnym. Gdy zakończymy tę fazę snu, ponownie wracamy do fazy 2, 3 i 4 aby zagościć w fazie REM. Poprzez kolejne fazy długość fazy 4 zmniejsza się, natomiast wydłuża się faza REM, która nad ranem może trwać do 45 min.
Bardzo istotne jest ustalenie przyczyny bezsenności poprzez przeprowadzenie dokładnego wywiadu, a nie tylko likwidowanie jej objawów. W leczeniu bezsenności niezwykle ważne jest utrzymanie higieny snu:
Psychobiostymulacja jest skuteczną terapią w zaburzeniach snu. Pozwala ujawnić i zrozumieć wszystkie czynniki biologiczne i psychologiczne, także te głęboko ukryte w podświadomości, które przyczyniły się do powstania zaburzenia snu oraz usunąć przyczyny i objawy bezsenności.
